Rodzaje

UWAGA! Zanim zaczniesz tę lekcję, dobrze byłoby przejrzeć post o deklinacji, który znajdziesz TUTAJ. 

Rodzaj gramatyczny, od którego zależy deklinacja w języku valyriańskim, jest niezwykle istotny. Pojęcie podstawowych zasad panujących nad rodzajem gramatycznym jest o tyle ważne, iż pomaga ono w dopasowaniu danego słowa do odpowiedniej kategorii deklinacji, dzięki czemu nie trzeba wszystkiego wkuwać. Zwykle wystarcza przypomnienie sobie pewnych regułek, które znajdziesz poniżej. 

Jak zwykle na początku postu wyjaśnię po krótce czym jest rodzaj gramatyczny. Jeżeli nie masz z tym problemu, możesz przejść od razu do części II, gdzie dokładnie wyjaśniam to zagadnienie w języku valyriańskim. I jak zawsze życzę miłej zabawy podczas lektury!

Część I: Czym jest rodzaj gramatyczny?

Rodzaj gramatyczny dzieli rzeczowniki na kilka kategorii. W języku polskim mamy trzy główne rodzaje: męski, żeński oraz nijaki. Od nich zależy odmiana przymiotnika (np. nie mówimy zielony maska, tylko zielona maska). 

Podobnie jest w języku valyriańskim, lecz tutaj dodatkowo w zależności od rodzaju gramatycznego dany wyraz dopasujemy do odpowiedniej grupy deklinacji, o której więcej możesz przeczytać w zakładce "Deklinacja" w górnym menu strony.

Część II: Rodzaje w języku valyriańskim.

Są cztery rodzaje w języku valyriańskim:

1. Księżycowy (hūrenkor qogror)
2. Słoneczny (vēzenkor qogror)
3. Ziemski (tegōñor qogror)
4. Wodny (embōñor qogror)

Zwykle większość rzeczowników rodzaju księżycowego kończy się na samogłoskę, słonecznego na -s, ziemskiego na -n, a wodnego na -r. Jednakże nadal istnieje znacząca ilość wyjątków od tej reguły. Przykładem są wszystkie rzeczowniki w paucal, czyli czymś pomiędzy liczbą pojedynczą, a mnogą (dokładniejsze wyjaśnienie znajdziesz TUTAJ), które kończą się na -n. Kolejnym przykładem są rzeczowniki zbiorowe, które kończą się na -r, niezależnie od ich rodzaju.

Można wyróżnić kilka luźnych zasad dotyczących tego, do jakiego rodzaju dany rzeczownik należy (lecz od tych reguł mogą znaleźć się wyjątki):

• Słowa oznaczające ludzi są zwykle rodzaju księżycowego lub słonecznego: vala "człowiek", abra "kobieta", muña "matka", quptys "poganin", zentys "gość", āeksio "mistrz", dohaeriros "niewolnik", itp.

• Zwierzęta dzienne zwykle znajdują się w odmianie słonecznej, np. gryves "niedźwiedź", zaldrīzes "smok," hobres "koza", ñombes "słoń", a te nocne w księżycowej, np. zokla "wilk", atroksia "sowa", kēli "kot"
• Turgon "robak" należy do rodzaju ziemskiego, zapewne dlatego że żyje sobie w ziemi :)

• Nazwy zawodów są zwykle rodzaju słonecznego: azantys "żołnierz", dārys "król", voktys "kapłan", loktys "marynarz", itp.

• Części ciała są zwykle rodzaju słonecznego, np. deks "stopa", kris "noga", relgos "usta", pungos "nos", naejos "pierś", itp.
• Wyjątkiem są: ōghar "włos", który jest rodzaju wodnego oraz ñōghe "ramię", które jest rodzaju księżycowego
• Ta zasada nie dotyczy jednak narządów wewnętrznych. Na przykład qablos "wątroba" jest rodzaju słonecznego, prūmia "serce" oraz iemny "żołądek" są rodzaju księżycowego, a kyndrir "jelita" są rodzaju wodnego

• Nazwy jedzenia oraz roślin są zwykle rodzaju ziemskiego, np. havon "chleb", parklon "mięso"

• Nazwy płynów oraz rzeczy z nimi związanych są zwykle rodzaju wodnego, np. iēdar "woda", ānogar "krew", embar "morze", qelbar "rzeka", nāvar "jezioro"
• averilla "wino" odmienia się według odmiany księżycowej, lecz należy do rodzaju wodnego 

• Nazwy wyposażenia wojskowego są zwykle rodzaju księżycowego, np. gelte "hełm", korze "miecz długi", azandy "miecz krótki"

• Nazwy metali są zwykle rodzaju ziemskiego, np. āeksion "złoto", gēlion "srebro", brāedion "miedź", korzion "żelazo"
• Brāedāzma jest rodzaju księżycowego, lecz tylko dlatego że ma przyrostek -āzma 

• Bardzo częste jest zjawisko, gdzie w przypadku wyrazów tworzących naturalne pary, np. tala "córka" ~ trēsy "syn", mają one ten sam rodzaj, lecz różną deklinację (lub vice versa).

W razie pytań bądź zauważenia jakichkolwiek błędów, śmiało pisz o tym w komentarzach!