Deklinacja rzeczownika (dla przypomnienia: deklinacja to odmiana rzeczownika przez przypadki i liczby), czyli to co zapewne wszyscy z nas "kochają" już od podstawówki! Osobiście jako dziecko pałałam ogromną nienawiścią do polskiego, a zwłaszcza gramatyki. Jednak i Ty i ja musieliśmy to przeboleć i zrobimy to jeszcze raz - specjalnie dla Daenerys i innych niezwykłych postaci z PLiO!
Ze względu na złożoność tej kwestii w języku valyriańskim podzielę ten post na trzy części. Pierwszą z nich będzie stanowić ogólne przypomnienie przypadków i poznanie nowego, comitativusa, który nie jest spotykany w polskim, lecz występuje w ojczystym języku Targaryenów. Dalej wytłumaczę Ci pojęcie liczby gramatycznej i jej zastosowanie. Natomiast w trzeciej części zapoznasz się z faktyczną odmianą rzeczowników w valyriańskim. Może to wyglądać ciężko, ale nie taki diabeł straszny, jak go malują! Zapraszam do nauki!
Część I: Przypadki.
Niestety, pod tym względem valyriański jest trudny. Już samo występowanie przypadków w języku bardzo utrudnia jego naukę, ponieważ trzeba nauczyć się kolejnych regułek i zastosować je w mówieniu (o ile nie chcemy reprezentować sztuki mówienia typu "kupić chleb w sklep z brat"). Dodatkowo, podczas gdy w języku polskim mamy "tylko" 7 przypadków w valyriańskim jest ich o jeden więcej - 8. Ale nie ma się co martwić, w węgierskim mają 29 przypadków, ci to dopiero muszą mieć ciężko w życiu!
Na samym początku przypomnijmy sobie o co właściwie dokładnie chodziło z przypadkami. Zrobimy to na przykładzie popularnego słowa "kot".
Odmiana przez przypadki w języku polskim słowa "kot":
1. mianownik (kto? co?) - kot|koty
przykład: Kot upolował mysz.
2. dopełniacz (kogo? czego?) - kota|kotów
przykład: Ta miska jest kota.
3. celownik (komu? czemu?) - kotu|kotom
przykład: Kupił karmę kotu.
4. biernik (kogo? co?) - kota|koty
przykład: Widzę kota.
5. narzędnik ((z) kim? (z) czym?) - kotem|kotami
przykład: - (wszelkie zdania, które mi wpadły do głowy nie mają sensu)
6. miejscownik (o kim? o czym?) - kocie|kotach
przykład: Myślę o kocie.
7. wołacz (o!) - kocie!|koty!
przykład: Kocie, chodź tutaj!
Dodatkowym przypadkiem w języku valyriańskim jest tzw. comitativus, z którym pewnie większość z Was (do niedawna włącznie ze mną) spotyka się po raz pierwszy. Odpowiada on na pytanie "z kim/z czym", lecz różni się on od naszego narzędnika (łac. instrumentalis). Podczas gdy w tym ostatnim mówimy o pewnych "instrumentach" do zrobienia czegoś, w comitativusie chodzi o to, z kim to robimy. Na przykład:
narzędnik: Zabił go ((z) czym?) nożem.
comitativus: Poszła na bal z (z kim?) bratem.
W języku polskim narzędnik i comitativus się pokrywają, lecz w valyriańskim nie. Dlatego zrozumienie ich jest podstawą do dalszej nauki języka.
Część II: Liczba gramatyczna
Liczba gramatyczna - coś, co brzmi jakby było bardzo skomplikowane, a takie nie jest. Liczba gramatyczna, czyli po prostu coś co określa liczbę rzeczownika, czasownika itp.. W języku polskim mamy tylko liczbę pojedynczą oraz mnogą. Oczywiście, twórcy valyriańskiego musieli ten język utrudnić i dodać tzw. liczbę zbiorczą oraz paucal. I teraz pokrótce je omówię.
Liczba zbiorcza: czyli coś, co określa zbiór, ogół czegoś. Wzięcie czegoś za ogół, np. ludzkość (w ogóle), kobiety (w ogóle) itp. Tym samym, nasze znane valar morghulis (wszyscy muszą umrzeć): Valar oznacza ludzi w ogóle, coś wzięte jako całość.
Paucal: czyli coś pomiędzy liczbą pojedynczą, a mnogą. W dosłownym znaczeniu: kilka. Kilka drzew, kilka kobiet itd.
Ot, cała filozofia :) Skomplikowane to nie jest, jednak utrudnia naukę - w końcu więcej rzeczy do zapamiętania!
Część III: Deklinacja w valyriańskim.
Istnieją 4 sposoby deklinacji w języku valyriańskim. lunar, solar, aquatic i terrestrial, w zależności od ich rodzaju. Pochodzą one z języka angielskiego i oznaczają kolejno: księżycowy, słoneczny, wodny i ziemski. Tak też je będziemy nazywać, gdyż uważam że łatwiej nam, Polakom, zapamiętać coś w naszym ojczystym języku.
W tej części omówię dwa pierwsze, czyli księżycowy i słoneczny. Wodnym i ziemskim zajmiemy się w dalszych postach.
|
ODMIANA KSIĘŻYCOWA
~ człowiek –
vala ~
|
l. pojedyncza
|
l. mnoga
|
paucal
|
l. zbiorcza
|
mianownik
|
vala
|
vali
|
valun
|
valar
|
dopełniacz
|
valo
|
valoti
|
valuno
|
valaro
|
celownik
|
valot
|
valoti
|
valunta
|
valarta
|
biernik
|
vale
|
valī
|
valuni
|
valari
|
miejscownik
|
valā
|
valoti
|
valunna
|
valarra
|
narzędnik
|
valosa
|
valossi
|
valussa
|
valarza
|
comitativus
|
valoma
|
valommi
|
valumma
|
valarma
|
wołacz
|
valus
|
valis
|
valussa
|
valarza
|
|
l. pojedyncza
|
l. mnoga
|
paucal
|
l. zbiorcza
|
|
ODMIANA SŁONECZNA
~ żeglarz –
loktys~
|
l. pojedyncza
|
l. mnoga
|
paucal
|
l. zbiorcza
|
mianownik
|
loktys
|
loktyssy
|
loktyn
|
loktyr
|
dopełniacz
|
lokto |
loktoti
|
loktyno
|
loktyro
|
celownik
|
loktot
|
loktoti
|
loktynty
|
loktyrty
|
biernik
|
lokti |
loktī |
loktyni
|
loktyri
|
miejscownik
|
loktȳ
|
loktī
|
loktynny
|
loktyrry
|
narzędnik
|
loktomy
|
loktommi |
loktyssy
|
loktyrzy
|
comitativus
|
loktomy
|
loktommi
|
loktymmy
|
loktyrmy
|
wołacz
|
loktys
|
loktyssys
|
loktyssy
|
loktyrzy
|
|
l. pojedyncza
|
l. mnoga
|
paucal
|
l. zbiorcza
|
Co łączy grupę księżycową i słoneczną, że akurat je razem omawiam? W obu grupach
znajdują się głównie rzeczowniki nieabstrakcyjne (np. kot, człowiek,
wojownik) oraz ożywione (np. kobieta, dziecko, marynarz). Cała reszta
zwykle ląduje w odmianie wodnej i ziemskiej (np. miłość, przyjaźń). Ułatwia to sprawę, czyż nie? :) Więcej reguł dotyczących przyporządkowania danych wyrazów znajdziesz TUTAJ.
Uff, to by było na tyle z deklinacji cz.1 :) Mam nadzieję, iż nie zniechęciło Was to do nauki oraz że wytłumaczyłam wszystko możliwie jak najlepiej. W razie pytań bądź zauważenia jakichkolwiek błędów, śmiało piszcie w komentarzach!
